Rozliczenie VAT w przypadku likwidacji środka trwałego

Miasto likwiduje obecnie środek trwały w postaci zespołu prądotwórczego (agregatu). Sprzedało pozostałe po likwidacji części metalowe (odpady) w punkcie skupu złomu, podając NIP urzędu miejskiego.

Wcześniej miasto otrzymało ten agregat nieodpłatnie od innej jednostki samorządu terytorialnego i przekazało do używania spółce miejskiej na potrzeby realizacji zadań publicznych. W praktyce ani miasto, ani spółka nie wykorzystywały jednak agregatu. Sprzęt podlegał jedynie bieżącej konserwacji.

Miasto nigdy nie wykorzystywało agregatu do czynności z zakresu działalności gospodarczej (opodatkowanej VAT). Nie pobierało też od spółki żadnych opłat za użytkowanie, w szczególności nie dzierżawiło ani nie wynajmowało środka trwałego.

W jaki sposób wystawić fakturę VAT dla skupu złomu? Czy sprzedaż ta powinna być objęta mechanizmem split payment? Jaki kod GTU wpisać w JPK? Kiedy powstanie obowiązek podatkowy?

Na mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) opodatkowaniu tym podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Ustawodawca zdefiniował w ustawie o VAT najważniejsze pojęcia związane z tą problematyką. Zgodnie z tymi przepisami:

• • towary to rzeczy i ich części oraz wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 ustawy o VAT);
• • sprzedaż to odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (art. 2 pkt 22 ustawy o VAT);
• • dostawa towarów to przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT).

Status podatnika

Nie każda czynność, która jest dostawą w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, podlega opodatkowaniu. Aby tak się stało, musi być jeszcze wykonana przez podmiot działający w charakterze podatnika VAT.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy to osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej i osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na jej cel lub rezultat.

Z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT wynika natomiast, że działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne i rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza to w szczególności czynności, które polegają na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły do celów zarobkowych.

Organy władzy publicznej

Nawet jeśli jednostka sektora publicznego ma status czynnego podatnika VAT, może wykonywać czynności, które nie będą podlegać opodatkowaniu. Z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT wynika bowiem, że podatnikami nie są organy władzy publicznej i obsługujące je urzędy w zakresie wykonywanych zadań, które zostały nałożone na te podmioty odrębnymi przepisami prawa i dla realizacji których podmioty te zostały powołane. Zasada ta nie obejmuje jedynie czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Cytowany przepis jest implementacją art. 13 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: dyrektywa 2006/112). Zgodnie z tym przepisem krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują, lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności w związku z takimi działaniami lub transakcjami. Takie podmioty są jednak uważane za podatników w odniesieniu do tych działań lub transakcji, jeśli wykluczenie ich z kategorii podatników prowadzi do znaczących zakłóceń konkurencji.

Ponadto unijny prawodawca zaznaczył, że podmioty prawa publicznego są uważane za podatników w związku z czynnościami określonymi w załączniku I do wspomnianej dyrektywy, chyba że niewielka skala tych działań sprawia, że mogą być one pominięte.

Z przepisów wynika, że należy każdorazowo badać, czy sprzedaż majątku jednostki samorządu terytorialnego podlega wyłączeniu z VAT. Katalog zadań własnych gminy, które mogą być objęte wyłączeniem z VAT, został określony w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Z regulacji tej wynika, że są to w szczególności sprawy:

• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;
• gminnych dróg, ulic, mostów i placów oraz organizacji ruchu drogowego;
• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz;
• działalności w zakresie telekomunikacji;
• lokalnego transportu zbiorowego;
• ochrony zdrowia;
• pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych;
• wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
• gminnego budownictwa mieszkaniowego;
• edukacji publicznej;
• kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
• kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych;
• targowisk i hal targowych;
• zieleni gminnej i zadrzewień;
• cmentarzy gminnych;
• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego;
• ochrony ludności i obrony cywilnej, w tym tworzenia i utrzymywania zasobów ochrony ludności, z wyłączeniem zadań określonych w ustawie o ochronie ludności i obronie cywilnej jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej;
• utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych;
• polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej;
• polityki senioralnej;
• wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
• promocji gminy;
• współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
• współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Moje stanowisko

Jak rozumiem, gmina przekazała agregat spółce w celu realizacji zadań publicznych, które zostały wymienione w cytowanym wcześniej art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Agregat nie był nigdy wykorzystywany przez gminę do czynności z zakresu działalności gospodarczej, lecz wyłącznie do działalności niepodlegającej opodatkowaniu VAT. Uważam, że w takim przypadku likwidacja środka trwałego i sprzedaż zdemontowanych metalowych elementów (zakwalifikowanych jako złom) nie będzie mieć konsekwencji na gruncie przepisów o VAT. Gmina nie będzie więc zobowiązana do wystawienia faktury, rozliczenia VAT ani wykazania transakcji w JPK.

W mojej ocenie gmina, wykonując opisane czynności, nie działa w charakterze podatnika VAT. Sprzedaż dotyczy bowiem metalowych elementów pochodzących z agregatu, który był wykorzystywany do działalności wykonywanej w ramach zadań własnych nałożonych odrębnymi przepisami, realizowanej w ramach reżimu publicznoprawnego, a w konsekwencji – niemieszczącej się w zakresie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. To oznacza, że sprzedaż złomu powstałego w wyniku likwidacji agregatu nie podlega opodatkowaniu VAT.

Podobne stanowisko zajmują również organy podatkowe, np. dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 11 grudnia 2023 r.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 11 grudnia 2023 r. (0113-KDIPT1-3.4012.595.2023.1.KS) wyjaśnił, że:

(…) czynności wynikające z zadań własnych, nałożonych odrębnymi przepisami, realizowane w ramach reżimu publicznoprawnego, pozostają poza zakresem ustawy o podatku od towarów i usług. Są one bowiem realizowane przez powiat poza zakresem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, a powiat, realizując te czynności, nie występuje w charakterze podatnika podatku VAT zdefiniowanego w art. 15 ust. 1 ustawy. (…)

(…) skoro będące przedmiotem sprzedaży zdemontowane metalowe elementy (zakwalifikowane jako złom) uzyskane w wyniku likwidacji drobnego wyposażenia, stanowiły wyposażenie wykorzystywane wyłącznie do działalności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT, to sprzedając ww. zdemontowane metalowe elementy (…), nie działają Państwo dla tej czynności w charakterze podatnika podatku VAT. Transakcja sprzedaży zdemontowanych metalowych elementów pochodzących ze sprzętów, które wykorzystywane były do działalności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT – wynikającej z zadań własnych, nałożonych odrębnymi przepisami, realizowanych w ramach reżimu publicznoprawnego – pozostaje poza zakresem ustawy o podatku od towarów i usług. Czynności te są bowiem realizowane przez Powiat poza zakresem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Oznacza to, że sprzedaż ww. zdemontowanych metalowych elementów (…) uzyskanych w wyniku likwidacji drobnego wyposażenia wykorzystywanego do działalności niepodlegającej VAT nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Artykuł nie jest opinią prawną. Możliwość zastosowania przedstawionych wyjaśnień w praktyce zależy od okoliczności towarzyszących konkretnej sprawie.

Podstawa prawna:

1. dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347/1 z 11.12.2006 ze zm.)
2. ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2024 r., poz. 1465 ze zm.)
3. ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2025 r., poz. 775)

---

Autor